Galiza destruída: O encoro de Belesar

O encoro de Belesar na provincia de Lugo e un xigante pantano artificial creado polo home de case 2.000 Ha e 54 Km de longo. Máis súa construcción trouxo máis estragos para os veciños da zona que ventaxas, pois este monstro no Río Miño afectou os concellos de Taboada, Chantada, O Saviñao, Paradela, O Páramo, Guntín e Portomarín. Moitisimas aldeas e vilas desapareceron baixo as súas augas polo progreso humano.
Ese foi o caso da vila de Portomarín, a cal nacia na ribeira do Miño co camiño de Santiago. Esta vila xacobea era onde cruzaban o Río Miño os peregrinos, era un importante centro da comarca onde no ano 1931 a súa igrexa románica de San Xoán fora declarada monumento nacional. Pouco despois no 1946 toda a vila fora nomeada Conxuto Histórico-Artístico, mesmo asi isto non foi suficiente para que escapara das garras do capitalismo e o negocio dos cartos, pois nos anos 50 comezaronse a murmurar o interese de construir a presa de Belesar. Asi no 1963 inaugurabase a presa desaparecendo baixo as augas a antiga histórica Portomarín.

Fotos da antiga vila de Portomarín, que fora declarada Conxunto Histórico-Artístico no 1946.

A nova vila foi transladada os redores, o monte de Cristo, onde súa igrexa de San Xoán foi trasladada pedra por pedra. A vila nova foi diseñada polo arquitecto Pons Sorolla e a inauguración da presa, que presumia de ser das máis modernas da Europa acudiu o propio xefe de estado Francisco Franco entre outras autoridades, seguramente para ver súa gran obra de enxeñería. Mentres os habitantes de Portomarín, calados ante o caudillo, vían como as augas inundaban seus fogares, súas vidas e as vidas dos seus antepasados sen poder facer absolutamente nada máis que calar en silenzo con raiba.

Vista dos restos da antiga Portomarín e a vila actual.

Pero o caso de Portomarín non foi só, pois moitísimas aldeas da ribeira máis seus habitantes tiveron que abandoar seus fogares para voltar empezar en novas aldeas nunha época tan dificil como foron os anos 60 na Galiza.
Outro caso destacado foi a da aldea de Candáz, en Chantada. Esta situabase nun pronunciado outeiro sobre o Río Miño e debaixo seus cimentos escodia un fermoso pasado. Candáz ou Castro Candáz fora un antigo asentamento fortificado na Idade de Ferro, e decir un castro, situado nun enclave estratéxico. Tal era seu punto inexpugnébel, que durante a Idade Media comberterase nunha fortaleza. Antes de quedar baixo as augas do encoro e formar parte da Galiza sumerllida, Cadáz era unha aldea chea de historia e lendas rodeada de bancais nas ladeiras do Miño para o cultivo da vide. Agora tan só podese ver seus restos nos meses de seca da presa resurxindo impresionante e poderosa entre as augas do Miño.
Restos da aldea de Chandaz, a cal só podese ver nos meses de seca da presa.

E neses meses de verán coa presa baixa de niveis cando un paseando pola antiga ribeira do Miño atopase con centos de restos, os cales voltan aparecer como pantasmas de outros tempos. Restos de casas, alpendres, camiños, cemiterios e mesmo pontes voltan a ser visibles despois de pasar moito tempo baixo as augas. Máis seguramente os antigos habitantes da ribeira cada vez que ven eses restos se lle enche o peito de sentimentos e nostalxia, pois o que son agora ruinas noutro tempo foi seu medio, súa vida e identidade.